Bir filmin isminin neye ya da hangi karaktere işaret ettiği her zaman pek verimli bir giriş noktası değil o film üzerine konuşurken. Çünkü bir yandan kelime oyunları ve alaya dayalı, günlük yaşam içerisindeki anlık bir mizah anlayışına götürüyor yorumu; diğer yandan --ironik biçimde-- katı ve genelleyici bir çerçeve çizme eğilimini güçlendiriyor. Dünyanın En Kötü İnsanı, ismiyle, tam da bu ikilik sebebiyle filmin etrafında döndüğü meseleleri toparlamak için elverişli bir açıklık sunuyor. Günlerin köpüğü içinde kaybolan ama film isminin katı çerçevesiyle beliren şen bir sisi var zira Julie'nin hikayesinin. Yaşamının merkezine oturmaya çalışan fakat hem kendisine hem çevresindekilere dair bilinmeyenler, bilinemeyecekler ve belki de bilinmesi gerekmeyenler sebebiyle zaman içerisinde günlerin çevresinde kalan bir eğriyle sallanıyor Julie film boyu. Kendine eğilebilme becerisinin bazen insanı kendi kısır döngüsüne dönüştürebilmesi gibi biraz. Oysa anlam ilişkilenmeler sayesinde ortaya çıkan, her aşamada yeniden yaratılan bir şey. Filmin isminin olan bitene tezatlığı da burada beliriyor: bu karakterler için fazla dramatik bir tanım bu. Ama öte yandan gündelik duygulanımların onları hapsettiği benlikler ve onların süreçleri içinse hayli isabetli.
Filmin izleyeni sarıp sarmalayan melankolisi de isminde temsil bulan bu ikilikten geliyor. Nasıl ki yaşanılanlarla hissedilenler arasındaki geçişkenlik her karakter için benzer bir ivmeyle hareket etmiyorsa, filmin hayli sakin ve nazik hüznü de tam ona ters bir anilikle izleyiciyi kırmayı başarıyor finaliyle. Çünkü o ana kadar birikenlerin bir şeyleri saklamadığı, günlerin içerisinde kaybolanların aslında bizatihi günlerin kendisi olduğunu gösteriyor finaliyle Dünyanın En Kötü İnsanı. Tam da bu sebeple kısır döngü bazen öznenin kendisi oluyor. İnternetteki popüler ifadesiyle tekrar edecek olursak 'ana karakter' olma arayışı, 'yan karakter' olmayı benimsetiyor Julie'ye.
Katı kategoriler içerisine sıkışmış, genellenmiş bir yaşam değil belki Julie'nin, Aksel'in veya Eivind'inki. Fakat ilişkilenmelerin sıvı ve gaz arası gidip gelen geçişkenliğini karşılamak da, kendi içinde kalırken o geçişkenliğin açtığı aralıklarla şekillenmelere izin vererek gerçekleşiyor. Bu sayede ortaya tanımlanabilir, elle tutulabilir olgular değil; onların bütününün getirdiği döngüsellik ve o gelgitler içerisindeki kekremsi hislerin vurgusu çıkıyor. Film, böyle bir sürece dayanarak duyguların çıplaklığıyla ifadelerin vurgusu arasındaki çelişkili ilişkiyi yakalıyor. Zira kuvvetli hissedilen şeyler illa en açıktan ya da üst perdeden ifade edilen değil, bazen --hatta belki çoğunlukla -- ifadesinden kaçınılanlar oluyor. Kimi zaman ifadesi bulunamayan, kimi zaman en uygun düşen ifadesi hissin kendisini yakalayamayan, kimi zamansa hiç ifadesine ihtiyaç olmayan çünkü ortaya çıkış süreci kendi varlığını sarmalayan duygulanımlar getiriyor o hislerin çıplaklık hissini. Dünyanın En Kötü İnsanı, ifadesi eksik kalan bu duygulanımların saf bir temsiline dönüşüyor. Bu yönüyle biraz da Chang-dong Lee'nin Burning'ini anımsatıyor. Orada gizi önceleyen ilişkilenmeler burada kamera önünde duruyorsa da bazı hisler ifadeden kaçıyor.
Böyle bir çerçeveyle bakınca filme, Julie'nin 'daha fazlası olması lazım' arayışıyla Aksel'in filmin sonlarına doğru acı çekerken --dolaylı biçimde de olsa-- yaşamanın bulmaktan ziyade bir yaratma biçimi olduğunu söylemesi arasındaki kontrast epilog bölümüne bir yorum olarak dönüyor. Zira Aksel bir yandan günlerini izi kalmıyormuş gibi gözüken meraklarla geçirmenin ahını çekerken diğer yandan kendi bıraktığı izlerle değil, o bıktığı uğraşlarla, yani yalnızca günlerin sıradanlığıyla var olabildiğini fark ediyor. Julie'nin arayışıyla ilişkilendirerek söylersek: 'daha fazla anlam', rutinin birbirini andıran ama birbirinin aynısı olmayan tekrar ifadeleriyle gün içerisinde beliriyor. 'Birbirlerine dair kendilerinin dahi hatırlamadığı şeyler' de bu yüzden yok olmuyor belki birisi hayatını kaybedince, çünkü zaten o 'şeyler' de karakterlerin yarattıkları gerçekliğin bir parçası ve başka bir boyutta ifadesine ihtiyaç olmayan şekilde kalmaya devam ediyor. Tıpkı herkes hayattayken ifade edilmedikçe şekillenen, şekillendikçe dirençli hale gelen 'şeyler' gibi. Julie'nin finaldeki bakışı bu yüzden birbirine çok yakın gözükmeyen birçok şeyi içerisinde barındırıyor: kendiyle olabilmenin kucaklayıcı aidiyeti, ilişkilenmelerden kalan yalnızlık, kaçan şeylerin hüznü, yaşananların bıraktığı izler ve kalan şeylerin memnuniyeti, mütemadi bir reddediş-kabulleniş döngüsü, ve belki de daha niceleri...
Comments
Post a Comment